TAJUK : KESAN FAKTOR-FAKTOR PENGAJARAN DAN PEMBELAJARAN PENDIDIKAN MORAL TERHADAP PENAAKULAN MORAL ABSTRAK
Pendahuluan
Pengertian dan kepentingan penaakulan moral
(Moral Reasoning)
Kohlberg (1975) mengatakan bahawa penaakulan moral bukan sahaja merupakan salah satu faktor yang menggerakkan tingkah laku moral tetapi penaakulan moral juga adalah faktor paling penting yang pernah dikaji dan terbukti dapat menggerakkan tingkah laku moral. Kohlberg membicarakan bahawa bagaimana individu boleh bertingkah laku moral jika dia tidak faham dan tidak berfikir tenang sebab kenapa dia patut bertingkah laku sebegini. Antara lain, Kohlberg (1975) telah menyokong pendiriannya dengan dapatan berikut. Beliau dan Krebs mendapati bahawa hanya 15% subjek kajian yang beroperasi di tingkat poskonvensional meniru dalam sesuatu peperiksaan berbanding dengan 55% subjek kajian yang beroperasi di tingkat konvensional dan 70% subjek yang beroperasi di tingkat prakonvensional. Ini bermaksud, semakin tinggi tingkat penaakulan moral individu, semakin tinggi kemungkinan dia bertingkah laku moral. Dalam perkembangan yang sama, Blasi membuat rumusan
tentang 72 kajian yang mengkaji hubungan antara penaakulan moral, masalah
delinkuen dan ciri-ciri yang berkaitan dengan delinkuen (Kitwood 1990).
Beliau mendapati bahawa tingkah laku moral adalah berkait dengan penaakulan
moral. Misalnya subjek delinkuen menaakul di tingkat yang lebih rendah.
Objektif-objektif pengajaran Pendidikan Moral
i. memperkukuh dan mempertingkat amalan tabiat
dan tingkah laku yang selaras dengan sikap dan nilai moral yang diperolehi
pada peringkat sekolah rendah ;
Penilaian terhadap objektif-objektif pengajaran Pendidikan Moral tersebut menunjukkan bahawa pemupukan penaakulan moral dan tingkah laku moral adalah ditekankan dan emosi moral telah diabaikan. Mengikut sukatan pelajaran, pelajar-pelajar perlu belajar membuat pertimbangan moral (moral judgement) dan mereka memerlukan satu kod nilai untuk dijadikan piawai dan asas dalam penaakulan moral mereka. Penaakulan moral yang matang adalah penting kerana pemikiran yang rasional memudahkan pembelajaran dan penerapan nilai-nilai murni di kalangan kanak-kanak dan remaja (Loganathan 1995). Stoll dan Beller melaporkan bahawa sekolah-sekolah kini sedar bahawa sesuatu harus dilakukan untuk mengajar nilai-nilai murni dan lebih penting lagi adalah mengajar pelajar cara menaakul tentang sesuatu nilai (Loganathan 1995). Wilson (1973) memang telah menjelaskan bahawa penaakulan moral merupakan suatu kemahiran yang boleh diajar dan dipelajari. Masalah pengajaran dan pembelajaran Pendidikan
Moral
Secara amnya, sentimen terhadap pembelajaran mata pelajaran Pendidikan Moral di kalangan pelajar kini adalah kurang positif. Pandangan ini disokong dengan rungutan melalui artikel dan surat-surat yang ditulis ke akhbar tentang kelemahan perlaksanaan Pendidikan Moral di sekolah. Salah satu artikel adalah seperti yang terdapat di New Straits Times (9-7-1999). Antara surat-surat tersebut pula adalah seperti yang ditulis oleh Concerned Parent (1999) dan Chan (2000). Antara beberapa rungutan adalah seperti sukatan pelajaran yang berulang-ulang dan sistem penilaian yang terlalu ketat dan mengelirukan. Pengkaji berpendapat bahawa terdapat kekurangan penyelidikan sistematik terhadap bidang Pendidikan Moral berbanding dengan mata pelajaran lain di Malaysia. Usaha untuk meneroka situasi sebenarnya dalam pengajaran dan pembelajaran Pendidikan Moral di Malaysia amat diperlukan. Persoalan kajian Kajian ini mempunyai beberapa persoalan utama seperti berikut : 1. Apakah tahap penaakulan moral pelajar sekolah menengah harian biasa? 2. Adakah aspek latar belakang guru seperti jantina, pengalaman mengajar serta pengalaman berkursus Pendidikan Moral mempengaruhi penaakulan moral di kalangan pelajar sekolah menengah harian biasa ? 3. Adakah aspek pengajaran Pendidikan Moral seperti fahaman asas guru Pendidikan Moral terhadap perkembangan moral pelajar, amalan pendekatan mengajar Pendidikan Moral serta interaksi dan layanan guru terhadap pelajar mempengaruhi penaakulan moral pelajar mereka? 4. Adakah aspek latar belakang pelajar seperti jantina, pencapaian akademik, pencapaian Bahasa Melayu, gred sekolah dan status sosioekonomi keluarga mempengaruhi penaakulan moral di kalangan pelajar sekolah menengah harian biasa? 5. Adakah aspek pembelajaran Pendidikan Moral seperti sikap pelajar terhadap pembelajaran Pendidikan Moral dan persepsi pelajar terhadap keberkesanan guru Pendidikan Moral mempengaruhi penaakulan moral di kalangan pelajar sekolah menegah harian biasa ? 6. Di antara latar belakang guru, aspek pengajaran
Pendidikan Moral, latar belakang pelajar serta aspek pembelajaran Pendidikan
Moral, aspek manakah yang menjadi peramal terbaik dalam pemupukan penaakulan
moral di kalangan pelajar sekolah menengah harian biasa ?
Seramai 600 orang pelajar Pendidikan Moral tingkatan 4 dan 24 orang guru Pendidikan Moral mereka dari 15 buah sekolah menengah harian biasa di Negeri Sembilan terlibat dalam kajian ini. Kajian ini menggunakan kaedah tinjauan dan temu bual untuk mengumpul data. Alat terpiawai Sociomoral Reflection Measure-Short Form (SRM-SF) yang dibina oleh Gibbs, Basinger dan Fuller (1992) yang telah diubahsuai dan diterjemah adalah diguna untuk mengukur tingkat penaakulan moral pelajar. Selain daripada itu, lima subskala telah dibina oleh pengkaji sendiri untuk mengukur pembolehubah-pembolehubah lain. Antara 24 orang guru yang terlibat, 12 orang telah ditemu bual berkenaan dengan topik kajian. Dapatan Kajian dan Perbincangan
I. Tahap penaakulan moral pelajar sekolah menengah harian biasa Berdasarkan SRM-SF, tahap penaakulan moral dibahagi kepada dua tingkat, iaitu tingkat kurang matang dan tingkat matang. Setiap tingkat pula dibahagi kepada dua peringkat. Penerangan setiap peringkat adalah seperti berikut : i. Tingkat Kurang Matang
b. Peringkat 2 : Pertukaran dan Instrumental
ii. Tingkat Matang
b. Peringkat 4 : Sistem dan Piawai
Masyarakat
Data berpanjangan Kohlberg menunjukkan bahawa untuk remaja yang berumur 15 tahun, 35% menaakul pada peringkat 2, 55% menaakul pada peringkat 3 dan 10% menaakul pada peringkat 4 (Kitwood 1990). Pengkaji telah membuat perbandingan dan dapati bahawa peringkat-peringkat penaakulan yang terdapat dalam SRM-SF adalah menyerupai skima Kohlberg (1975) kecuali peringkat 4 dalam SRM-SF yang mempunyai ciri-ciri yang terdapat dalam peringkat 4 dan 5 skima Kohlberg. Dapatan kajian ini menunjukkan bahawa antara 600 orang responden pelajar, 87.1% menaakul pada tingkat penaakulan moral matang dan 12.9% yang lain menaakul pada tingkat penaakulan moral kurang matang. Kajian ini mendapati bahawa sebilangan kecil sahaja pelajar (12.9%) yang menaakul pada peringkat 2. 82.6% pelajar menaakul pada peringkat 3 yang beristilah Orientasi Saling Bergantung dan Prososial. Peringkat 3 merupakan peringkat penaakulan moral yang paling dominan bagi responden-responden kajian ini. Ini bermaksud, 82.6% pelajar dalam kajian ini mempunyai ciri-ciri yang disebutkan oleh Gibbs, Basinger dan Fuller (1992), iaitu pelajar sudah mula faham norma moral dan nilai murni masyarakat. Semasa membuat keputusan, mereka juga boleh mengambil kira kebajikan dan perasaan orang lain. Mereka lebih senang meletakkan diri dalam keadaan orang lain dan menunjukkan keperihatinan. Dapatan kajian ini menepati norma yang terdapat
dalam kajian berpanjangan Kohlberg. Dapatan kajian ini juga menyerupai
dapatan kajian di China, India, Israel, Mexico, Taiwan dan Turkey (Kitwood
1990) dimana peringkat 3 adalah peringkat paling dominan. Dengan itu, bolehlah
dirumuskan bahawa golongan remaja dalam kajian ini adalah konsisten dengan
dapatan Kohlberg dan menepati norma antarabangsa. Ini merupakan satu pencapaian
yang memuaskan.
II. Kesan aspek latar belakang guru terhadap
penaakulan moral pelajar
III. Kesan aspek pengajaran Pendidikan Moral
terhadap penaakulan moral pelajar
Data menunjukkan bahawa kebanyakan guru yang mahir mengamalkan pendekatan mengajar Pendidikan Moral pernah menghadiri kursus Pendidikan Moral. Nampaknya, kehadiran kursus Pendidikan Moral dapat meningkatkan fahaman asas guru tentang proses perkembangan moral pelajar dan juga menajamkan kemahiran guru ke arah peningkatan penaakulan moral pelajar mereka. Kajian ini menunjukkan bahawa ada faedahnya guru menghadiri kursus Pendidikan Moral. IV. Kesan aspek latar belakang pelajar terhadap
penaakulan moral mereka
Dapatan kajian ini menyokong dapatan Rest (dlm. Gage & Berliner 1988) yang mendapati bahawa perempuan menaakul pada peringkat yang lebih tinggi berbanding dengan lelaki jika kedua jantina mempunyai taraf pendidikan yang sama. Di sebaliknya, dapatan kajian ini adalah berbeza daripada dapatan kajian yang mengatakan bahawa wanita lebih condong beroperasi pada peringkat yang lebih rendah berbanding dengan orang lelaki mengikut corak perkembangan Kohlberg (Hersh et al. 1979). Dapatan kajian ini juga berbeza daripada dapatan kajian tempatan oleh Loganathan (1995), Ruslin (1996) dan Jeevajothi (1997). Mereka mendapati bahawa tidak terdapat perbezaan antara pelajar lelaki dan pelajar perempuan dalam peringkat penaakulan moral mereka. Dalam proses penaakulan moral, pelajar menggunakan bahasa untuk menyusun fikiran dan menganalisis situasi. Mereka juga menggunakan bahasa untuk menyuarakan pendapat dan perasaan mereka. Di sini, peranan bahasa dalam proses penaakulan moral tidak boleh dinafikan. Tahap penguasaan bahasa seseorang individu mempengaruhi tahap penaakulan moral individu. Lebih tinggi tahap penguasaan bahasa, pasti lebih senang individu menaakul. Maka tidak hairan bahawa pelajar yang lebih tinggi pencapaian Bahasa Melayu juga lebih tinggi peringkat penaakulan moral berbanding dengan pelajar yang lebih rendah pencapaian Bahasa Melayu. V. Kesan aspek pembelajaran Pendidikan Moral
terhadap penaakulan moral pelajar
Dalam kajian ini, 39.5% pelajar bersikap negatif terhadap pembelajaran Pendidikan Moral. Antara sebab-sebab mungkin adalah kerana mereka menganggap Pendidikan Moral sebagai satu mata pelajaran yang kurang penting berbanding dengan mata pelajaran lain. Dengan sukatan pelajaran yang terdiri daripada kajian 16 nilai murni sejak tingkatan 1 hingga tingkatan 5, mungkin pelajar juga berasa bosan. Selain daripada itu, kesukaran untuk memperoleh gred peperiksaan Pengetahuan Moral yang memuaskan dalam peperiksaan Sijil Pelajaran Malaysia kerana skima pemarkahan yang terlalu ketat juga menghampakan ramai pelajar khususnya mereka yang berpencapaian akademik tinggi. Dapatan kajian menunjukkan bahawa peratusan pelajar yang berpersepsi negatif (42.5%) adalah agak tinggi. Dapatan kajian juga menunjukkan bahawa lebih ramai pelajar perempuan memegang persepsi negatif terhadap keberkesanan guru Pendidikan Moral mereka berbanding dengan pelajar lelaki. Selain daripada itu pelajar yang berpencapaian akademik tinggi juga mempunyai persepsi yang paling negatif terhadap guru Pendidikan Moral mereka berbanding dengan pelajar yang berpencapaian akademik sederhana dan rendah. Salah satu sebab yang mungkin menyebabkan pelajar
berpersepsi negatif terhadap guru Pendidikan Moral adalah kualiti dan mutu
perkhidmatan guru Pendidikan Moral. Data temu bual dengan guru Pendidikan
Moral juga ada melaporkan bahawa guru sendiri mengaku antara masalah yang
dihadapi adalah mereka kekurangan pengetahuan tentang falsafah, psikologi
serta pedagogi yang khusus untuk mengajar Pendidikan Moral. Dalam konteks
ini, latihan dan kelengkapan guru Pendidikan Moral perlu diberi perhatian
oleh Kementerian Pendidikan.
Cadangan dan Penutup
Kajian ini juga telah mengenal pasti perbezaan pelajar dalam penaakulan moral. Misalnya, dapatan kajian menunjukkan bahawa pelajar lelaki adalah lebih rendah penaakulan moral berbanding dengan pelajar perempuan. Pelajar berpencapaian Bahasa Melayu rendah adalah lebih rendah penaakulan moral berbanding dengan mereka yang berpencapaian sederhana dan tinggi. Tambahan lagi, pelajar yang bersikap negatif terhadap pembelajaran Pendidikan Moral dan berpersepsi negatif terhadap keberkesanan guru Pendidikan Moral juga adalah lebih rendah penaakulan moral berbanding dengan mereka yang bersikap dan berpersepsi positif. Guru Pendidikan Moral perlu memberi perhatian yang lebih kepada kumpulan-kumpulan tersebut tanpa mengabaikan mereka yang lebih tinggi peringkat penaakulan moral. Berkenaan dengan pendekatan Pendidikan Moral yang sesuai untuk meningkatkan peringkat penaakulan moral pelajar, kajian ini mendapati bahawa perbincangan dilema moral mengikut pendekatan perkembangan kognitif oleh Kohlberg (1975) merupakan pendekatan utama yang diamalkan oleh guru Pendidikan Moral. Banyak kajian luar negeri melaporkan bahawa perbincangan dilema moral memang boleh meningkatkan peringkat penaakulan moral (Gage & Berliner 1988). Kajian tempatan oleh Ruslin (1996) dan Jeevajothi (1997) juga mendapati pendekatan tersebut memang berkesan untuk meningkatkan penaakulan moral pelajar di sekolah menengah tempatan. Dengan bukti-bukti empiris tersebut, maka amalan pendekatan perkembangan kognitif patut diteruskan. Akan tetapi, kajian juga menunjukkan bahawa kebanyakan guru melaksanakan pendekatan tersebut tanpa fahaman yang dalam tentang falsafah dan psikologi di belakang pendekatan tersebut. Ini membantutkan keberkesanan perlaksananya. Fahaman guru terhadap pendekatan tersebut perlu diperdalamkan supaya keberkesanan penggunaannya dapat dijamin. Sikap terhadap pembelajaran Pendidikan Moral telah
dikenal pasti sebagai peramal utama penaakulan moral pelajar. Salah satu
sebab yang menyebabkan sikap negatif pelajar adalah pandangan bahawa Pendidikan
Moral kurang penting berbanding dengan mata pelajaran lain dan sistem penilaian
Pengetahuan Moral yang kurang menyeluruh di peringkat Sijil Pelajaran Malaysia.
Antara cara-cara lain adalah guru Pendidikan Moral perlu sentiasa menegaskan
kepentingan dan faedah belajar Pendidikan Moral. Usaha ini memerlukan kerjasama
dan sokongan daripada pihak pentadbir, seluruh masyarakat sekolah dan masyarakat
luar. Sistem penilaian Pengetahuan Moral juga perlu diteliti semula demi
memberi suatu penilaian yang lebih menyeluruh dan tepat.
RUJUKAN Berk, L.E. 1989. Child development. Boston
: Allyn and Bacon.
Chan, K.Y. 2000. Need for quality teachers. Surat. Sunday Star, 23 Januari : 6. Concerned Parent. 1999. No flexibility in marking
for Moral Studies. Surat kepada editor. Sunday Star, 8 Ogos: 6.
Gage, N.L. & Berliner, D.C. 1988. Educational psychology. Boston : Houghton Mifflin Company. Gibbs,J.C., Basinger, K.S. & Fuller, D. 1992.
Moral maturity, measuring the development of sociomoral reflection. New
Jersey : Lawrence Erlbaum Associates, Publishers.
Hersh, R.H., Paolitto, D.P. & Reimer, J. 1979. Promoting moral growth, from Piaget to Kohlberg. New York : Longman. Jeevajothi, N. 1997. Keberkesanan perbincangan
dilema moral dalam perubahan peringkat penaakulan moral di kalangan pelajar
tingkatan IV. Latihan Ilmiah. Universiti Malaya.
Kitwood, T. 1990. Concern for others, a new psychology
of conscience and morality. London : Routledge.
Kohlberg, L. 1975. The cognitive-developmental approach to Moral Education. Phi Delta Kappan LVI (10) : 670 677. Loganathan, R. 1995. Peringkat perkembangan moral
di kalangan pelajar sekolah menengah bandar dan luar bandar. Latihan Ilmiah.
Universiti Malaya.
New Straits Times. 1999. Youth Quake : Down with
Moral Studies. 9 Julai :1.
New Straits Times. 1999. Teachers and parents
have their say. 9 Julai : 3.
Pusat Perkembangan Kurikulum, Kementerian Pendidikan
Malaysia. 1988. Sukatan pelajaran sekolah menengah : Pendidikan Moral.
Dewan Bahasa dan Pustaka.
Rest, J.R. 1976. The research base of the cognitive
developmental approach to Moral Education. Dlm. Hennessy, T.C. (pnyt.).
Values and moral development, hlm. 102 123. New York : Paulist Press.
Ruslin Amir. 1996. Kesan teknik perbincangan dilema
moral ke atas tahap pertimbangan moral pelajar-pelajar tingkatan 4 Sek.
Men. Sungai Pelek, Selangor Darul Ehsan. Latihan Ilmiah. Universiti Kebangsaan
Malaysia.
Wilson, J. 1973. The assessment of morality. Great
Britain : NFER Publishing Company Ltd.
Zarin Ismail. 1990. Kajian tentang tanggapan mengenai masalah pengajaran Pendidikan Moral KBSM. Tingkatan 1 di sekolah-sekolah dalam daerah Hulu Langat, Selangor Darul Ehsan. Latihan Ilmiah. Universiti Kebangsaan Malaysia.
|